Category: Primair Onderwijs

Marres biedt diverse mogelijkheden voor educatiesamenwerking met het primair onderwijs. Focus in dit aanbod ligt op het trainen van de waarneming. Leerkrachten kunnen met hun klassen een bezoek brengen aan de tentoonstellingen, waar leerlingen in korte workshops aan de slag gaan. Daarbij zetten ze niet alleen hun ogen aan het werk, maar gebruiken ze hun hele lichaam om kunst te ontdekken. Dat doen ze bijvoorbeeld door te experimenteren met bewegen, luisteren en verbeelden. Ook brengt Marres educatieprojecten naar scholen toe, zoals een workshop waarnemen met De Onzichtbare Collectie.

Als de vogels elkaar ontmoeten

Marres begeleidt zintuiglijke workshops in het kader van Europese samenwerking.

Het is vrijdagochtend en in de projectruimte van MIK klinkt pianomuziek. Er vliegen 10 vrolijk beschilderde gevouwen kraanvogels door het lokaal, zorgvuldig vastgehouden door kleuterhanden. De ene vliegt van tak naar tak, de ander hoog door de lucht, de ander laag, de een snel, de ander langzaam. Als de vogels elkaar tegenkomen, begroeten ze elkaar. 

Deze ontmoeting is onderdeel van een ontmoeting tussen landen. Vijf landen om precies te zijn. Met zes culturele partners* werken we samen aan een project genaamd SenseSquared, waarin we onderzoeken hoe een artistieke houding kan bijdragen aan meer verbondenheid in het onderwijs. Zintuiglijk onderzoeken en leren met heel ons lijf staan daarbij centraal. Een van deze partners, Compania de Musica Teatral uit Portugal, ontwikkelde in corona tijd de interactieve online performance Papi Opus 8.z voor kinderen en een online trainingsprogramma voor docenten en nodigde de andere Europese partners uit aan dit project deel te nemen. 

Het was in het kader van deze samenwerking dat ik, na het volgen van hun training, drie vrijdagochtenden bij MIK op bezoek kwam. Tijdens de workshops hebben we vogelgeluiden gehoord en gemaakt, bewogen als vogels, vogels geschilderd en verbeeld waar de vogels naar toe wilden vliegen. De online performance voor kinderen was uiteraard ook onderdeel van ons programma. Live verbonden met een theater in Portugal, zagen we vogels op tal van manieren door een actrice verbeeld en werden de kinderen uitgenodigd mee te doen. Een van de kinderen zei na afloop: “Ik vond het leuk om de gevouwen vogels te zien, als ze zo dansten.” “En welke vogels vond jij leuk om te zien?” vroeg ik aan een ander kind, terwijl ze al schilderend hun indrukken verbeelden. “De vogels die ze deed met heel haar lijf.”

In de traditionele Japanse cultuur wordt gezegd dat een wens uitkomt als je 1000 kraanvogels vouwt terwijl je denkt aan je wens. De kraanvogel staat daarom symbool voor geluk. Ook worden ze in Japan als symbool voor liefde en geluk gebruikt bij een huwelijk. Toen ik bij MIK met de kinderen werkte aan de papieren kraanvogels, was in de tentoonstelling Goodbye to Love in Marres de installatie Light of Illusion te zien van Hyesoo Park, gemaakt van 3000 goudkleurige origami kraanvogels. 

Terwijl het buiten sneeuwde, schilderden de kinderen hun gewenste bestemming voor de vogels. In hun fantasie vlogen ze naar warme oorden “met een regenboog om daar te kamperen en te zwemmen” of zelfs naar een andere planeet “waar de lucht heel warm is”. Een enkele vogel vloog de storm in, “want dat vindt hij leuk!”. Heel veel kinderen uit verschillende landen hebben de afgelopen tijd vogels gemaakt en deze zullen samenkomen tijdens een tentoonstelling in Tabloo in België. De 1000 birds installatie is te bezichtigen van 26 april tot en met 6 juni 2024. Ook de vogels van MIK vliegen daarnaartoe en zullen tijdens de tentoonstelling te zien zijn. 

Ben je ook geïnteresseerd in een educatie project vanuit Marres? Stuur dan een e-mail naar educatie@marres.org

Onzichtbare Collectie

Verbeeldingen en verhalen over plantenleven van jong en oud.

Leerlingen luisteren, verbeelden en omschrijven in de Onzichtbare Collectie over de tentoonstelling Plantiarchy, plantenleven. Tijdens een educatie bezoek luisteren leerlingen naar een verhaal uit de Onzichtbare Collectie van het kunstenaars collectief Sunflower Soup. Een verhaal over een kunstwerk van Agnes Denes die in 1982 een graanveld als kunstwerk in NewYork aanlegt om aandacht te vragen voor de wereld economie en ecologie.

Wheatfield, A Confrontation 1982-Agnes Denes, door Wouter Venema

Na het luisteren gaan leerlingen naar buiten om daar planten uit de schoolomgeving te bekijken en na te tekenen. Leerlingen zoeken naar een plant waarin zij zichzelf herkennen; ‘Wat als jij een plant zou zijn, hoe zie je er dan uit’?

In een workshop daarna maken de leerlingen hun planten van gerecycled papierklei. Onder het maken praten de leerlingen verder over hoe het is om een plant te zijn, heb je stekels, ruik je lekker, heb je een speciaal nut? De leerlingen schrijven hier hun eigen verhaal, of gedicht over, die de les erna wordt opgenomen.

De gemaakte tekeningen, planten en verhalen worden onderdeel van de tentoonstelling Plantiarchy.

Plantiarchy wil mensen oproepen om zich in te leven in het plantenleven. Onze samenleving is geen patriarchaat, of matriarchaat, maar en plantiarchaat!

Ruimte voor creativiteit en samenwerken

Het afgelopen jaar heeft Marres educatie een aantal inspiratie lessen mogen geven die verbindend en vakoverstijgend zijn, met thema’s als robot, cultureel erfgoed, of ‘de gouden weken’.  Vanuit het Europees project SenseSquared werkt Marres educatie toe naar hoe een zintuiglijke en artistieke onderwijsbenadering kan bijdragen aan een duurzame samenleving en wereld. De inspiratie lessen sluiten dan ook aan bij het zintuiglijk ervaren en verbeelden van de waarneming. Met het doel om leerlingen in contact te brengen met elkaar door het doen (het handelen) en verbeelden.

Een mooi streven, maar hoe promoot je dit in een onderwijspraktijk die zich bij voorbaat al overbelast voelt en met name op rekenen en taal wil inspelen. Marres educatie ontwikkeld kleine interventies en voorbeelden om een creatief proces opgang te brengen. Om leerlingen en leerkrachten te stimuleren, om met simpele ingrepen, ruimte voor creatief denken en artistiek onderzoek mogelijk te maken. Zodat kennis niet alleen hoofdelijk is, maar juist het lichaam meeneemt.

De kunstenares Elise Verkoelen heeft een prachtige linosnede van de tuin van Marres gemaakt. Deze linosnede heeft Marres educatie (met toestemming van de kunstenares) vergoot tot posterformaat A0. Op een poster van zo een formaat kunnen leerlingen samen kijken, maar ook samen op kleuren, plakken, of wat dan ook in hun opkomt. Om het proces opgang te brengen kijken we naar het werk en teken leerlingen zichzelf op een laberstickervel en plakte zichzelf op de poster met de vraag ; ‘waar wil je in de poster zijn’.

Vervolgens konden de leerlingen met krijt naar elkaar toe tekenen. De leerkracht kon later de poster gebruiken om het proces verder vorm te geven.

Leren in een Cirkel.

Na onze werkreis naar Kopenhagen, geeft Marres een workshop bij Basisschool Diabolo in Kerkrade. Geïnspireerd door onze ervaring in Sisters Hope Home in Kopenhagen, hebben we voor deze workshop de leersetting aangepast. Leren vanuit een cirkel.

Met deze workshop bereiden de leerlingen van groep 3/4 en van groep 5/6 zich voor op een excursie naar het museum De Schat van Simpelveld. We mogen gebruik maken van het gymlokaal in de school met voldoende lege ruimte. Op de grond leggen we een grote cirkel, met nog een binnencirkel, waar alle leerlingen op passen. Zittend in deze cirkel luisteren we gezamenlijk naar een audiofragment uit de Onzichtbare Collectie. De geluidsbron ligt in het midden van de cirkel.

Na het luisteren delen de leerlingen met elkaar wat ze hebben gehoord. Gezamenlijk reconstrueren we het verhaal . Daarna gaan de leerlingen de kunstschatten die worden omschreven vormgeven met aluminium folie en stof. Alle gemaakte objecten komen daarna weer in de cirkel terug. De cirkel is het midden van de les. Iedereen wordt hierin gezien en is gelijkwaardig aanwezig.

De performersgroep Sisters Hope gaat in hun educatieve projecten nog een stapje verder bij het veranderen van de lessetting. Als onderzoek hebben zij meerdere malen voor een bepaalde periode Deense middelbare scholen getransformeerd in een immersief landschap van licht-, geluid-, en setdesign. De docenten worden betrokken bij het project en uitgedaagd op een hele andere manier les te geven, namelijk vanuit hun poetisch zelf.

Sisters Hope is een van de partijen die samen met Marres en vier andere Europese partners in het educatief programma SenseSquared werken aan de centrale vraag: Hoe kunnen een zintuiglijke benadering en een artistieke houding bijdragen aan onderwijs dat leidt tot een meer verbonden en duurzame wereld?

‘Yes, please!’ Tweede en voorlopig laatste deel..

tekst: Hanneke van Dongen

Deze blog heeft lang op zich laten wachten.
De bedoeling was uitgebreid verslag te doen van de rondleidingen die 10, 11 en 12 maart plaatsvonden. Op dat moment waren we nog in het stadium ‘geen handen schudden’. Aan het einde van dezelfde week viel het doek voor ettelijke tentoonstellingen, voorstellingen, optredens en dus ook voor ‘Yes, please!’.

Vervolgens werd elke aanzet tot deze blog achterhaald door nieuwe feiten en maatregelen en ziet het er inmiddels naar uit dat ‘Yes, please!’ niet meer door publiek ervaren zal worden. Dus ook niet door leerlingen.

10 en 11 maart werd ‘Yes, please!’ bezocht door 5e jaars leerlingen VWO van het Porta Mosana College. Er lag een heldere opdracht vanuit school: de leerlingen waren bezig aan hun eindpresentatie voor CKV*.
Aan Marres het verzoek om deze leerlingen een handje te helpen bij het vinden van inspiratie en invalshoeken, vanuit de bestaande tentoonstelling.

Een deel van het team educatie heeft zelf CKV gegeven in het regulier onderwijs, Marres heeft inmiddels heel wat ervaring met onderwijs op maat en de tentoonstelling over erotische fantasieën, juist bij deze doelgroep, bleek enorm drempelverlagend te werken.
De rondleidingen en bijbehorende workshops werden een mix van luchtig vermaak (bijvoorbeeld in De Keuken, waar zweepjes en andere attributen natuurlijk wel wat hilariteit veroorzaakten), diepe concentratie (in Het Membraan), speelse verwondering, ontspanning (de ruimte met het tapijt) en serieuze gesprekken. Voor nagenoeg elk persoonlijk CKV-onderzoek werd een passende insteek bedacht om naar de tentoonstelling te kijken. Zo was er een leerling die dacht ‘niks te kunnen’ met deze expositie, omdat zij met architectuur bezig was. ‘Maar deze expositie staat in een gebouw.. Wat valt je op aan dit gebouw? Hoe hebben de makers gebruik gemaakt van het huis van Marres, waar denk je dat ze tegenaan gelopen zijn en hoe hebben ze dat opgelost?’
De gesprekken gingen -zoals altijd bij Marres- vanuit de persoonlijke beleving van de leerlingen naar de buitenwereld. Deze insteek is meteen het grootste verschil tussen reguliere rondleidingen en de zintuiglijke benadering van Marres.

Een veelgehoorde reactie was: ‘Dit had ik helemaal niet verwacht, dit is écht leuk!’ Bij doorvragen bleek dat twee dingen als verrassend en positief ervaren werden: het feit dat alle gesprekken vertrokken vanuit de leerlingen zelf; hun mening, gevoel, ervaring of visie en het feit dat je in ‘Yes, please’ nu eens niét overal vanaf moest blijven.

De ruimte om fysiek contact te mogen maken met de werken in de tentoonstelling in combinatie met gesprekken over kunst, CKV, intimiteit, vertrouwen en wat al niet meer, maakte dat de meeste leerlingen anders vertrokken dan ze binnenkwamen.
De sfeer ging van giechelig via aandachtig naar een groeiend besef dat de enige grenzen die er naast de wettelijke grenzen werkelijk toe doen, de grenzen zijn die jij voor jezelf bepaalt.

12 maart kwam er een groep kleuters van de Montessorischool naar Marres. Hier werd uiteraard niet over zinnelijke fantasieën gepraat, de kinderen werden meegenomen in een tactiele ervaring zonder erotische context. Voor de kleintjes die gewend zijn aan ‘Kijken met de oogjes, niet met de handjes!’ werd de ervaring van mogen voelen en daar woorden aan geven of over tekenen, een bijzondere belevenis.

Al met al.. na de eerste rondleidingen en workshops was het team educatie overrompeld, ontroerd en vooral verdomd gemotiveerd om uit ‘Yes, please!’ alles te halen wat er te bieden was. En dat was veel.
Zoals heel veel andere mooie initiatieven die ‘on hold’ staan, mag het nu even niet zo zijn.
Maar nu we in onze directe fysieke contacten plots zo beperkt worden, is er wellicht des te meer ruimte voor onze fantasie, op welk gebied dan ook..

We werken achter de schermen door aan ons educatieve programma en in onze dagdromen verheugen we ons alvast weer op de volgende groepen leerlingen, al zal dat waarschijnlijk in een nieuwe tentoonstelling zijn.

Intussen nodigen we jullie graag uit om het virtuele aanbod van Marres te bekijken. Een interview over het maakproces van ‘Yes, please!’ vind je hier . 
Het hele virtuele aanbod (misschien wil je jouw ervaring van ‘Yes, please!’ met ons delen in de Onzichtbare Collectie?) vind je hier.

*CKV: Culturele en Kunstzinnige Vorming, een landelijk verplicht vak voor alle leerlingen in het middelbaar onderwijs.

Gastblog IBBO

Zoals beloofd, een gastblog van een docent. Myrthe Boymans van IBBO (Ik Ben Bewust Onderwijs) wil haar ervaring bij en met Marres graag met ons delen, waarvoor dank!

Soms dan hernieuw je oude contacten, of herken je oude contacten, herken je veel overeenkomsten en bouw je samen een band op, een culturele band. Eentje die best diep kan gaan. Al een aantal fijne jaren mogen wij, IBBO Angeliet, genieten van alle zintuigelijke culturele waarnemingen van Marres. Een cultuur die onze leerlingen aanspreekt, out of the box denken en voelen, proeven, horen, ervaren. IBBO Angeliet is immers een ‘Ik Ben Bewust’ school. Bewust van heel veel facetten waarbij cultuur een grote rol speelt. De leeftijden verschillen van 4 tot 21 jaar.

En ieder jaar weer gaan we met de hele groep naar Marres om tijdens een fantastische ochtend ons onder te dompelen in hun programma, dit jaar ‘The Floor is Lava’. We organiseren ieder jaar een hele projectweek rondom een thema. Dit jaar betrof dit, het thema ‘Identiteit’. Een van onze leerlingen, Sterre, heeft meegewerkt aan het Peer Education project (met veel enthousiasme kunnen we stellen want ze wil niet meer weg bij Marres!), daardoor heeft zij de eerste dag van de projectweek de oefeningen die ze eerder zelf heeft ondergaan kunnen transformeren en overbrengen naar haar medeleerlingen van het VO op IBBO. Voor de kinderen van het PO (wij noemen het de kids van Noorderlicht) liep er een alternatief programma met een kring, een zelfgekozen voorwerp en mooie verhalen die werden gedeeld.

De dinsdag zijn we naar Marres gegaan om dit verder te verdiepen. Dan zie je dat de jongste leerlingen, respectievelijk 3-4-5 jaar makkelijker durven zichzelf bloot te geven. Dit trok onze oudere leerlingen ook over de grens om toch weer een stapje verder te gaan. Op woensdag ochtend zijn we met de hele school, buiten gaan portret schilderen met eitempera en in de middag heeft het VO een grote mandala van krijt gemaakt over de identiteit van IBBO. De volgende dag was het de beurt aan de Noorderlicht groep om een mandala te maken, en wat een mooie resultaten! Diezelfde ochtend hebben we ook nog de prachtige Soraya mogen verwelkomen. Soraya was onze gastspreker en is transgender. Zij heeft samen met de leerlingen van het VO de film ‘Girl’ gekeken en al hun vragen kunnen beantwoorden. Het was ook wel een pittige ochtend, het maakte veel emoties los.

We hebben de projectweek afgerond met een middag van presentaties over het thema Identiteit. Dit mocht in de vorm van dans, een kunstwerk, of gewoon vertellen hoe je alles hebt ervaren. Velen waren onder de indruk van de beeldengroep van de tentoonstelling en het verhaal erachter. Anderen identificeerde zich meer met het verhaal van Soraya. Mogen zijn wie je zelf zou willen zijn, en daarvoor ruimte krijgen in deze maatschappij. Al deze vraagstukken en verdiepingen in het leven zelf, dat is waarom wij ons zo verboden voelen met Marres. Anders zijn, anders als school, anders als culturele instelling, anders is GOED.

IBBO Angeliet

www.ibbo.eu